Motorcycle Rides: Χαραυγή, στο "Silent Hill" της Ελλάδας

" Για όλους εκείνους που χώρεσαν τα όνειρά τους σε μία βαλίτσα..."

Οδοιπορικό στο χωριό Χαραυγή του νομού Κοζάνης.

Συνοδοιπόροι ο Φώτης και ο Θάνος τους οποίους και ευχαριστώ.

Στην παρουσίαση που θα διαβάσετε δεν θα δείτε φωτογραφίες με εντυπωσιακά τοπία, όμορφους δρόμους...

...δεν θα κουβαλήσουμε στις βαλίτσες μας, όπως μου αρέσει να λέω, ούτε αρώματα, ούτε μουσικές, ούτε εικόνες.

Ίσως σε κάποιους να φανεί αδιάφορο, σε κάποιους άλλους να γρατζουνίσει αναμνήσεις...

Το οδοιπορικό, οι φωτογραφίες και η περιγραφή γκριζάρουν, σχεδόν μαυρίζουν...

Οι ήχοι μονότονοι χωρίς ρυθμό, χωρίς στίχους, σχεδόν απειλητικοί...

* Η Χαραυγή ήταν αμιγώς προσφυγικό χωριό, οι κάτοικοι του οποίου ήρθαν πρόσφυγες από την Ανατολικά Θράκη, κυρίως από τα χωριά Κερμένι και Νεωχώρι, από την Μενεμένη της Σμύρνης και Πόντιοι , από το Καρς, της Ρωσικής Καυκασίας. Επί τουρκοκρατίας αναφέρεται ως Τσουμαγιά με 80 περίπου Οθωμανικές οικογένειες και ο μαχαλάς Τζερινλί ο οποίος αναφέρεται ως ξεχωριστό χωριό με 20 οθωμανικές οικογένειες. Διεγράφη ως ακατοίκητος το 1928.

Η Χαραυγή ήταν γνωστή ως Τσουμάς. Το 1928 ονομάστηκε Αμύγδαλα και το 1961 ονομάστηκε Χαραυγή. Το 1961 έως το 1970 εγκαταστάθηκαν στην Χαραυγή οι κάτοικοι του χωριού εξοχή (Μπαϊρακλί) εγκαταλείποντας το χωριό λόγω των δραστηριοτήτων της ΔΕΗ. Το 1983 μετά από την δρομολογημένη εξαφάνιση της Χαραυγής, ξαναέστησαν τον οικισμό τους κοντά στα Κοίλα με την ονομασία Νέα Εξοχή. Στη Χαραυγή γίνονταν το μεγαλύτερο Παζάρι της περιοχής, ισάξιο της Κοζάνης και Πτολεμαίδας.

(Γράφει η Αναστασία Πιτσέλη – Τσικοπούλου) «Τζουμά το λέγαν το χωριό τα παλιά χρόνια. Τότε οι κάτοικοί του ήταν τούρκοι.

* Στο Τζουμά οι μπέηδες της περιοχής είχαν τα τσιφλίκια τους. Πολλοί από αυτούς είχανε κτίσει μεγάλα όμορφα σπίτια κι εκεί περνούσαν τα καλοκαίρια τους με τα παιδιά και τις χανούμισσές τους. Εκεί κάθε Παρασκευή γινόταν το παζάρι, όπου οι χωρικοί από την ευρύτερη περιοχή έφερναν τα προϊόντα τους να τα πουλήσουν ή να τα ανταλλάξουν με ότι τους χρειάζονταν μικρά πράγματα, ταπεινά. Όπως ταπεινοί ήταν όλοι τους. Όταν ήρθε η μέρα του ξεριζωμού, μαζεύτηκαν όλοι στο τζαμί, όπου τους μίλησε ο Χότζας. Έκαναν όλοι μαζί την προσευχή τους και αποχαιρέτησαν τους αγαπημένους τους νεκρούς. Ύστερα αυτοί οι άνθρωποι, δυστυχισμένοι κι αυτοί, ξεκίνησαν αργά –αργά σαν να μην ήθελαν να ξεκολλήσουν, ξεσπώντας σε λυγμούς και μοιρολόγια. Μια πένθιμη λιτανεία πήρε το δρόμο του ξεριζωμού, ακολουθώντας τους κρατικούς υπαλλήλους που ήρθαν να τους οδηγήσουν στην νέα τους πατρίδα. Μόνο ένας από αυτούς είπε: «όχι , δεν φεύγω» ήταν ο Μπέης, ο γιατρός τους. Είχε Αλβανική υπηκοότητα και κανείς δεν μπορούσε να τον υποχρεώσει να φύγει. Έτσι μαθεύτηκε ότι η χριστιανή γυναίκα που τον υπηρετούσε τόσα χρόνια, ήταν η γυναίκα του. Το μυστικό του ο Μπέης το κρατούσε εφτασφάλιστο, όλα τα χρόνια, από τους συμπατριώτες του. Ήταν αυτός που υποδέχτηκε μετά από λίγο καιρό το καραβάνι των ξεριζωμένων Χριστιανών...

* Το πρώτο μέλημα όλων των προσφύγων , μόλις έφταναν στο καινούριο χωριό, ήταν να στήσουν την εκκλησία τους! Όλη η προσφυγιά μια ράτσα ανθρώπων που δεν ήταν μαθημένη να λυγίζει εύκολα. Είχαν περάσει από φωτιά και σίδερο αυτοί, καθώς και οι πρόγονοί τους, στις σκλαβωμένες τους πατρίδες. Άντεξαν όμως κι έμειναν Χριστιανοί και Έλληνες, για αιώνες, κρατώντας ακέραιες τις παραδόσεις, τη λεβεντιά και την περηφάνια τους.

Για την περιοχή του Ισκί Τζουμά, έγραψε ο Χαρίσιος Μεγδάνης. «Η γη των υφοροτάτη, ευδοκιμούν όλα τα γεννήματα. Περίφημα ήταν τα άλογα της περιοχής. Στα χρόνια του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ο τζουμάς έγινε τσιφλίκι του. Ως τελευταίος μπέης του χωριού, αναφέρεται ο Σεντέρ Μπέης ο οποίος σπούδασε ιατρική στη Βιέννη. Ο μπέης αυτός διατήρησε μεγάλες γεωργικές εκτάσεις, ακόμα και μετά την απελευθέρωση της Δ. Μακεδοονίας το 1912, μέχρι και το θάνατό του. Έτσι τελείωσε και το «μπεηλίκι» του, αφού παρέμεινε άγαμος. Την περίοδο από το 1962 μέχρι και το 1970 λειτουργούσε ιδιωτικό γυμνάσιο του Νικολάου Παπαστεργίου. Σταμάτησε την λειτουργία μόλις ιδρύθηκε κρατικό γυμνάσιο. Στο χωριό υπήρχε και σταθμός χωροφυλακής. Ιερός ναός της κοιμήσεως της Θεοτόκου.

** Πρόκειται για ένα παλιό χωριό που η ιστορία του αρχίζει από την εποχή της τουρκοκρατίας ίσως και νωρίτερα. Είναι χτισμένο στους πρόποδες του Βερμίου και κατοικήθηκε μετά την μικρασιατική καταστροφή το 1922-1924 από πρόσφυγες από τη Θράκη (κυρίως από τα χωριά Κερμένι και Νεοχώρι-Νιχώρι), από τη Μικρά Ασία (Μενεμένη - Σμύρνης) και από τον Πόντο (Καύκασος - Καρς της Ρωσικής Καυκασίας). Μέχρι τότε κατοικούσαν σ’ αυτό Τούρκοι.

** Οι πρόσφυγες που ήλθαν από διαφορετικά μέρη του ξεριζωμένου Ελληνισμού (Μικρασιάτες & Θρακιώτες) μετέφεραν μαζί τους και διαφορετικούς τρόπους ζωής και εργασίας, ήθη και έθιμα. Ήταν όμως όλοι τους ανεξαιρέτως νοικοκύρηδες, εργατικοί, τίμιοι, και καλόψυχοι, συνεργάσιμοι και προοδευτικοί. Η ομαλή αλληλεπίδραση στον τρόπο ζωής τους έκανε πολύ γρήγορα πρότυπο για όλη την περιοχή.

Στο κέντρο του χωριού υπήρχε μεγάλη πλατεία στην οποία υπήρχαν κατά μήκος από δεξιά και αριστερά καταστήματα, μοναδικά στα γύρω χωριά.

** Λόγω της ύπαρξης της μεγάλης πλατείας και της πληθώρας των καταστημάτων που κάλυπταν όλες τις ανάγκες (Καφενεία, Παντοπωλεία, Ραφεία, Ψιλικατζiδικο και Υφασματοπωλείο, Καροποιεία, Eπιπλοποιείο – μαραγκείο, Κουρεία, Κατάστημα οικοδομικών υλικών, Αλευρόμυλοι, Yποδηματοποιεία. Μανάβικο, Πεταλωτίδικο, Κρεοπωλεία, Ποδηλατάδικο, Ζαχαροπλαστείο, Χρυσοχοείο, Εξοχικά κέντρα, Βενζινάδικα) αλλά και ως κεφαλοχώρι, από τις πρώτες ημέρες της εγκαταστάσεως των προσφύγων στην περιοχή, καθιερώθηκε στη Χαραυγή η εβδομαδιαία αγορά (παζάρι) που ήταν το μοναδικό μεγάλο παζάρι της περιοχής. Το παζάρι ήταν ισάξιο με εκείνα της Κοζάνης, Πτολ/δας, Σερβίων κ.λ.π.

** Η μεγάλη συγκέντρωση όλης της επαρχίας Εορδαίας και μέρους της Κοζάνης γινόταν το Δεκαπενταύγουστο που γιόρταζε ο ναός του χωριού « Η ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ». Ήταν το μοναδικό θρησκευτικό πανηγύρι της επαρχίας Εορδαίας.

Μέχρι το 1935 υπάγονταν στην Ι. Μητρόπολη Πτολεμαΐδος και με τη διάλυσή της προσαρτήθηκε στην Ι. Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης. Σε ένα πευκόφυτο χώρο υπήρχε η μεγαλοπρεπής εκκλησία αφιερωμένη στην «Κοίμηση της Θεοτόκου».

Το ρολόϊ του καμπαναριού, σταματημένο στις τρεις και τριανταένα...

** Από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1950 άρχισαν οι διαδικασίες για την εκμετάλλευση του υπεδάφους , που σύντομα κατέληξαν στη δημιουργία των εργοστασίων ηλεκτροπαραγωγής και παρασκευής λιπασμάτων με τη χρησιμοποίηση του λιγνίτη σαν πρώτη ύλη για τα λιπάσματα και καύσιμη κινητήρια δύναμη για την ηλεκτροπαραγωγή. Όλος ο χώρος μεταβλήθηκε. Εκεί όπου λόφοι και χωράφια και χερσότοποι, υψώθηκαν καμινάδες κι' άπλωσαν σε χιλιόμετρα οι ταινίες μεταφοράς λιγνίτη στο χώρο των εργοστασίων. Χιλιάδες μηχανήματα κι' εργάτες μπήκαν στα σπλάχνα της γης και αναποδογύρισαν τον τόπο κι' έγιναν όλα αγνώριστα. Μέσα στη λιγνιτοφόρο περιοχή βρέθηκε και ο οικισμός της Χαραυγής και όλα σχεδόν τα κτήματα του χωριού και άρχισαν οι διαδικασίες των απαλλοτριώσεων τόσο των αγροκτημάτων όσο και των σπιτιών και άλλων κτισμάτων και τέθηκαν προθεσμίες μέσα στις οποίες έπρεπε να εγκαταλειφθεί το χωριό.